Lamm, Henk

Henk Lamm was autodidact. Natuurlijk had hij tijdens zijn opleiding tot onderwijzer het gebruikelijke tekenonderricht genoten, maar daar zou het bij blijven. Hoewel hij goede cijfers haalde, kreeg hij aan het einde van de rit geen diploma, aangezien hij ongeschikt geacht werd voor het beroep van onderwijzer. Werkeloos, gedesillusioneerd is hij, en als dan ook nog zijn moeder komt te overlijden, kan hij het leven niet meer aan. Twee jaar lang zal hij verblijven in de St. Jozefstichting in Apeldoorn, een inrichting voor zenuwzieken. Eenmaal weer thuis is er zwaar lichamelijk werk in de dienst werkverschaffing. Ook vindt hij af en toe emplooi bij een kwekerij. De kunst is zijn enige troost.

Hij tekent aan de keukentafel op overgeschoten stukjes papier en karton. Potlood, kleurpotlood en later pastel en olieverf vormen zijn gereedschap. Hij bezoekt de openbare leeszaal en bekijkt daar plaatwerken van oude en nieuwere kunst. Hij stapt op de fiets en speurt in het landschap naar geschikte motieven. Buiten de gezinsleden (vader, drie zusters, tweede moeder en haar kinderen uit een eerder huwelijk) kennen weinigen zijn werk. Ambtenaar sociale zaken Gerrit ter Wee heeft nauw contact. Hij is het die in 1937 de schilder Riemko Holtrop attendeert op de eenzaam zwoegende Henk Lamm. Een belangrijke ontmoeting, het begin van een contact met gelijkgestemden. Door de oorlog raken de contacten weer in het slop, maar als in december 1945 De Nieuwe Groep tentoonstelt is Henk Lamm er als de kippen bij om het werk van zijn vakgenoten te bewonderen. Die van hun kant Henk uitnodigen ook lid te worden. En daar begint de erkenning. Want de tentoonstellingen van De Nieuwe Groep brachten zijn werk naar verschillende plaatsen in Overijssel en ook naar Amsterdam. Toch zal de doorbraak pas in 1969 komen. Door onvermoeibaar ijveren van Riemko Holtrop krijgt Lamm postuum een tentoonstelling met (bescheiden) catalogus in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Vanaf dat moment wordt zijn werk ingedeeld bij de naïeve kunst, een verzamelgebied met een geheel eigen publiek.

Op dat stempel naïef valt wel een en ander af te dingen. Wie het totale oeuvre overziet merkt op dat Lamm alle vigerende stromingen uit het interbellum wel degelijk gekend en verwerkt heeft. De verinnerlijking van het beeld, waar Lamm zo goed in slaagt, is niet exclusief een eigenschap van de naïeve kunst.

Auteur: Drs M.H. (Peggie) Breitbarth-van der Stok

Henk Lamm
1908 Hengelo, The Netherlands - 1957 Hengelo, The Netherlands